Historia testu IQ
Problem oceny inteligencji
William Stern był człowiekiem, który ukuł skrót IQ (Intelligenz-Quotient), znany dziś jako miara zdolności intelektualnych.
Chociaż zainteresowanie oceną ludzkich zdolności istniało od tysięcy lat, naukowy pomiar inteligencji jest stosunkowo nowym osiągnięciem.
W 1904 roku, na prośbę rządu francuskiego, psycholog Alfred Binet wraz ze swoim współpracownikiem Théodore’em Simonem stworzyli pierwszy system identyfikacji uczniów, którzy mogli mieć trudności w nauce. Ich skala Binet–Simon stała się pierwszym wystandaryzowanym testem pomiaru zdolności intelektualnych.
Z Francji do Ameryki
W 1916 roku psycholog Lewis Terman z Uniwersytetu Stanforda dostosował francuski test do amerykańskiego systemu edukacji. Jego Skala Inteligencji Stanford–Binet była standardowym testem inteligencji w Stanach Zjednoczonych przez dziesięciolecia.
W tamtym czasie IQ obliczano, dzieląc wiek umysłowy dziecka przez jego wiek chronologiczny i mnożąc wynik przez 100. Na przykład:
Jeśli wiek umysłowy dziecka wynosił 14,5 roku, a rzeczywisty wiek 11 lat, to IQ obliczano następująco:
14.5 ÷ 11 × 100 = 131.8
Metoda ta jednak sprawdzała się tylko u dzieci i szybko ujawniła swoje ograniczenia w przypadku dorosłych.
Pierwsze testy IQ dla dorosłych
Znaczenie testów IQ wzrosło podczas I wojny światowej, kiedy testy takie jak Army Alpha i Beta były używane do oceny zdolności intelektualnych żołnierzy. W tym samym czasie wyniki IQ zaczęto również wykorzystywać do oceny imigrantów przybywających do Stanów Zjednoczonych.
Pierwszy przełom w testach inteligencji dla dorosłych nastąpił dzięki psychologowi Davidowi Wechslerowi w latach 30. i 40. XX wieku. Wprowadził on Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS), która porównywała wyniki osób z tej samej grupy wiekowej, zamiast opierać się na koncepcji „wieku umysłowego”. Zmiana ta pozwoliła na dokładniejszą i bardziej sprawiedliwą ocenę inteligencji dorosłych.
Wechsler podkreślał również, że inteligencja jest wielowymiarowa. Jego testy obejmowały nie tylko zadania werbalne i matematyczne, ale także problemy z zakresu rozumowania przestrzennego, pamięci i klasyfikacji. To szersze spojrzenie na inteligencję miało wpływ na wszystkie późniejsze testy IQ.
Ewolucja w XX wieku
W połowie XX wieku testy IQ rozpowszechniły się w szkołach, wojsku i miejscach pracy. Wykorzystywano je do przydziału edukacyjnego, rekrutacji zawodowej, a nawet do uzasadniania kontrowersyjnych polityk imigracyjnych i społecznych. Choć testy te dostarczały cennych informacji, stały się też źródłem dyskusji na temat stronniczości kulturowej, sprawiedliwości oraz etyki oceniania ludzi za pomocą jednej liczby.
W latach 80. i 90. XX wieku pojawiły się nowe teorie inteligencji — takie jak Teoria Wielorakich Inteligencji Howarda Gardnera i Teoria Triarchiczna Roberta Sternberga — które podważyły pogląd, że sam wynik IQ może odzwierciedlać pełen zakres ludzkich zdolności intelektualnych. Mimo to, wystandaryzowane testy IQ pozostały kluczowym narzędziem w psychologii i edukacji.
Testy IQ dzisiaj
Nowoczesne testy IQ, w tym zaktualizowane wersje skal Wechslera i Stanford–Binet, nadal odgrywają ważną rolę w ocenie psychologicznej. Obecnie są one starannie projektowane, aby minimalizować wpływ czynników kulturowych, obejmować różnorodne typy zadań i dostarczać pełniejszego obrazu zdolności poznawczych.
Obecnie testy IQ stosuje się w wielu kontekstach:
- Edukacja – do identyfikacji uczniów uzdolnionych lub diagnozowania trudności w uczeniu się.
- Psychologia kliniczna – do oceny zaburzeń poznawczych, pamięci lub stanów neurologicznych.
- Badania naukowe – do analizy inteligencji ludzkiej i jej związku z genetyką, środowiskiem i osiągnięciami.
Choć IQ nie jest jedyną miarą ludzkiego potencjału, pozostaje jednym z najlepiej przebadanych i najczęściej stosowanych narzędzi w psychologii. Jego historia odzwierciedla zarówno postęp nauki, jak i wyzwania związane z próbą zdefiniowania tak złożonego zjawiska, jakim jest inteligencja.